Ile godzin ma chińska doba?

Ziemskie gałęzie to chiński system stosowany do pomiaru czasu, który powstał w oparciu o astronomiczne obserwacje Jowisza. Ponieważ cykl obiegu tej planety wokół słońca wynosi w przybliżeniu 12 lat (11,86 roku), Chińczycy podzielili ekliptykę na 12 odcinków, a Jowisza nazwali Gwiazdą Roczną. Każdemu z 12 lat cyklu odpowiada jeden symbol w systemie ziemskich gałęzi (di zhi: zi, chou, yin, mao, chen, si, wu, wei, shen, sou, xu, hai).

W podobny sposób podzielono również rok na 12 miesięcy, a także wyróżniano 12 kierunków świata ze skokiem co 30 stopni, chociaż w przyszłości dla marynarzy skok zmniejszono na co 15 stopni – tworząc 24 kierunki, a Zheng He - wielki żeglarz dynastii Ming (1368 – 1644 r.) używał nawet kompasu 48 punktowego.

Inaczej niż zachodni sposób, dokonano podziału i oznaczenia dobowych jednostek czasowych. Czas trwania doby podzielono, podobnie jak powyżej, na 12 jednostek czasowych po dwie godziny systemu zachodniego, o łącznie 120 minutach. Pierwsza chińska duża godzina rozpoczynała się o naszej 23-ciej, a więc trwała od 23:00 do 0:59. Zgodnie z systemem Ziemskich Gałęzi to godzina Zi, jednocześnie będąc godziną Szczura Shu.

Symbol dużej godziny (dwugodzinnej) miał wielorakie znaczenie np. koń (wu) wyznacza przedział czasowy od 11:00 rano do 12:59 (zachodniego godzinowego oznaczenia), a także samo południe doby, jednocześnie jako kierunek również południowy, a w kalendarzu księżycowym – przesilenie letnie.

Łatwiejsze zapamiętanie dwunastu ziemskich gałęzi i odpowiednich jednostek czasowych, umożliwiło przypisanie ich dwunastu zwierzętom chińskiego zodiaku.

Cykl zodiakalny shuxiang uszeregowano w następującym porządku: szczur (shu), wół (niu), tygrys (hu), zając lub królik (tu), smok (long), wąż (she), koń (ma), owca lub koza (yang), małpa (hou), kogut (ji), pies (gou) i świnia (zhu).

Z czasem doceniono wagę pomiaru i wskazania czasu w ciągu doby, a najlepszy i jedynie ogólnie dostępny sposób - patyk i słońce – był zbyt anachroniczny, dlatego starano się rozwiązać to w inny sposób. Od początku drugiego tysiąclecia mieszkańcy miast o upływie czasu dowiadywali się: o świcie (dużej godzinie Yin-seizsaenz tj. godzinie tygrysa, a więc 3:00 naszego czasu) biciem dzwonów na miejskiej wieży dzwonów, a o końcu dnia (przeważnie Hai Shi tj. godzinie świni, więc 21:00) z walenia w bębny na wieży bębnów.

Zapewne godzina tygrysa, jak na codzienną pobudkę, może się wydać trochę wczesną. Jednak Chińczycy, będąc narodem bardzo pracowitym, od starożytności zawsze o tej porze rozpoczynali dzień. Nawet cesarze wstawali o tej godzinie; myli się, ubierali, jedli lekkie śniadanie i na godzinę królika byli w lektyce przenoszeni do sali tronowej na codzienną audiencję urzędników - a więc o naszej 5:00 już pracowali, bez względu na porę roku. W dużo gorszej sytuacji byli urzędnicy, którzy musieli się stawić przed oblicze cesarza, również na tę godzinę, z bardziej odległych miejsc.

W Beijing (od 1272 r. za czasów dynastii Yuan, ówczesnym Dadu) upływ kolejnych dużych godzin wybijano na 24 mniejszych bębnach, posiłkując się czterema brązowymi klepsydrami. Natomiast wielki bęben znajdujący się na Wieży Bębna używano do ogłaszania Nowego Roku, uderzając w niego 108 razy.

Filmik pokazuje imponujące wnętrze Wieży Bębna w Beijing oraz koncert na bębnach.

Pałac cesarski, działający wg własnego cyklu, miał indywidualny system powiadamiania swoich wyjątkowych mieszkańców o zmianie czasu. Służbę administracyjną pełnili eunuchowie, którzy byli odpowiedzialni za funkcjonowanie tego skomplikowanego domostwa.

Kilkuosobowa grupka eunuchów, podkreślając - gongiem, pałeczkami i piszczałką - ważkość głoszonych informacji, idąc korytarzami i ścieżkami pomiędzy pawilonami, przekazywała: komunikaty dworskie, sentencje filozofów i nadchodzącą godzinę.

Wydaje mi się, że poniżej przytoczone fragmenty maksym mogą być dosyć rzetelne i prawdopodobne, jeśli chodzi o historyczną wiarygodność. Są to cytaty z filmu Cesarzowa wykrzykiwane przez eunuchów zawiadamiających o wybiciu kolejnej dużej godziny.

- Dwór prowadzi naradę. Pokój wszystkim. Wybiła godzina Tygrysa.

- Miłosierdzie nie szuka uznania. Cnota nie pragnie nagrody. Żniwa będą obfite. Wybiła godzina Królika.

- Prawo narodu, nakaz domu starożytny i niezmienny. Wybiła godzina Smoka.

- Panowie odpoczywają. Potoki toczą czyste wody. Wybiła godzina Węża.

Dla przypomnienia czasookresów: Tygrysa (3 – 5), Królika (5-7), Smoka (7-9), Węża (9 – 11). Jak wynika z filmu, tamtejszy dwór również zaczynał pracę o naszej trzeciej rano, a ponieważ cesarz wyjechał nie odbyła się audiencja od godziny 5:00.

Poniżej zwiastun filmu, który być może zachęci do obejrzenia całości, w języku polskim na Internecie.

Oprócz ustawienia dla potrzeb filmu monumentalnego, okrągłego tarasu przed Pawilonem Najwyższej Harmonii ze stołem cesarskim - tak właśnie wygląda Zakazane Miasto w Beijing. W nakręcenie filmu włożono bardzo wiele pracy i pieniędzy, aby widz mógł się wczuć w epokę i relacje panujące na chińskim dworze cesarskim.