Tradycyjna histografia chińska, mimo wcześniejszego braku udokumentowania archeologicznego, nigdy nie poddawała w wątpliwość istnienia dynastii Xia (夏朝,Xia Chao). Opisano ją w Kronikach bambusowych, Księdze dokumentów (Shujing), a także w najważniejszej kronice − Zapiskach historyka Sima Qian.
W zależności od źródła przyjęto jej istnienie na XXI – XVI w. p.n.e.
Mimo, że przez długi czas dynastia Xia była uważana przez wielu naukowców zagranicznych za legendarną, a z czasem półlegendarną; dziś jej istnienie można uważać za pewne, dzięki odkryciu jednej ze stolic tego okresu, traktowanej jako dziewiątą z kolei.
W roku 1959, w pobliżu miasta Yanshi nad rzeką Luo, zachodniej prowincji Henan, we wsi Er Litou, dokonano wykopaliska składającego się z czterech warstw datowanych na okres od 2010 – 1324 r. p.n.e. Miasto w kształcie prostokąta miało wymiary: 300 m (oś wschód-zachód) x 365 m (oś północ-południe). W centrum dużego obszaru mieszkalnego odnaleziono fundamenty królewskiego pałacu o wymiarach 108 m x 100 m, wzdłuż analogicznych kierunków. Wielkość budowli wskazuje na rezydencję Zhen Xun (斟鄩), ostatnią stolicę dynastii Xia. Po środku budynku mieściła się duża sala, z której wychodziły zadaszone korytarze połączone między sobą. Ponieważ pałace i domy były w całości wznoszone z drewna (architektura chińska preferowała drewno jako materiał budowlany), w wykopaliskach można było jedynie znaleźć kamienne fundamenty i obsady kolumn podpierających zadaszenie. Centralną sieć komunikacyjną tworzyły cztery główne drogi o szerokości od 10 do 20 m, równolegle do których po stronie zewnętrznej wzniesiono miejskie mury.
Przypuszcza się, że Zhenxun służyło jako stolica dynastii Xia jednym z pierwszych cesarzy Taikang i Zhongkang oraz ostatnim (tym, którzy doprowadzili do jej świetności) przez 94 lata, łącznie z Jie.
W trzeciej warstwie wykopaliska Erlitou (określonego na czasy 1700 – 1500 r. p.n.e.), definiowanej niekiedy jako Xia; jak również w innych stanowiskach z tego okresu w prowincjach Henan, Shaanxi, Shanxi, Hebei i Hubei odnaleziono różne przedmioty. Narzędzia, głównie kamienne, ale również rogowe, kościane i drewniane (prymitywny pług ), naczynia ceramiczne (nawet pozostałości warsztatu), przedmioty z brązu (broń, elementy narzędzi, naczynia rytualne oraz instrumenty muzyczne) i cenne nefryty rytualne o bardzo wysokiej jakości i technice wyrobu; a także wyroby z laki, białej ceramiki, fajansu szkliwionego wykładanego turkusami.
Mieściło się tam centrum polityczne, gospodarcze, wojskowe i kulturalne dynastii Xia. Wykopaliska wskazują na istnienie bardzo zaawansowanej organizacji publicznej oraz ustabilizowanej warstwowości społecznej, o czym świadczy kontrast pomiędzy różnymi formami siedzib mieszkalnych i zróżnicowana wartość wyposażenia grobów, w tym składaniem ofiar z ludzi.
Uczeni obserwując ciała niebieskie i pory roku opracowali kalendarz z zastosowaniem ruchu Księżyca i Słońca o nazwie Xia Xiao Zheng (zapisane w Da Dai Li Ji – Książka i zapisy Da Dai), w której stwierdzono, że już ówcześni ludzie mogli odróżniać 12 miesięcy według pozycji Wielkiego Wozu. Jest to najstarszy kalendarz w dziejach Chin. Ten ważny dokument opowiada o pozycji gwiazd, klimacie i zjawiskach naturalnych określającym odpowiednie pory roku dla rolnictwa i hodowli zwierząt. Zapisy tej księgi pokazują poziom rozwoju rolnictwa dynastii Xia, i zachowują najstarszą, cenną wiedzę o nauce i przyrodzie.
Rejon miasta powiatowego Yanshi, w prefekturze Luoyang, zachodniej prowincji Henan – łącznie ze wsią Erlitou, tradycyjnej osady Zhenxun – jest traktowane przez uczonych jako miejsce umożliwiające identyfikację dynastii Xia, Shang oraz Zhou, i znane jest jako Yanshi Shang City.
Trzy dynastie epoki brązu 3
Notki powiązane
Sukcesja
Kult Przodków i Mandat Nieba
Dynastia Xia 1
Notki powiązane:
Władcy
Rozpusta w królewskim pałacu
Władcy dynastii Xia
Rozpustne życie w pałacu
Upadek dynastii Xia
